Rechtsstaat
Een samenleving functioneert het best als die democratisch is. Daarvoor zijn stevige spelregels nodig die de fundamentele rechten van de inwoners van een land eerbiedigen. Deze spelregels worden verankerd in een grondwet of verdragen.
Bij het beoordelen van de partijprogramma’s hebben we erop gelet dat het garanderen van de grondrechten wordt genoemd en op welke concrete manieren partijen ondermijning van grondrechten tegen willen gaan. Ook is gekeken of een partij voorstellen doet om sancties in te stellen (beperken toegang tot fondsen of beperken stemrecht), als een lidstaat of toetredend lidstaat, het functioneren van hun eigen rechtsstaat belemmert.
Klik op het partijlogo voor meer informatie
Rechtsstaat
Een goed functionerende rechtsstaat is gebaseerd op het beginsel van de scheiding der machten, waarbij wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht onafhankelijk van elkaar opereren. Het beschermt de fundamentele rechten en vrijheden van inwoners, zoals vrijheid van meningsuiting, gelijkheid voor de wet en recht op een eerlijk proces. Daarnaast moet het rechtssysteem transparant, toegankelijk en rechtvaardig zijn, waarbij de wetten duidelijk zijn geformuleerd en consistent worden toegepast.
Risico's
Het schenden van grondrechten zit onder meer in het risico op machtsmisbruik door de overheid. Individuen of groepen in de samenleving worden onderdrukt of gediscrimineerd. Het schenden van grondrechten ondermijnt het vertrouwen in de rechtsstaat en tast democratische waarden aan.
Sancties
Om de integriteit van de rechtsstaat binnen de EU-lidstaten te waarborgen en ervoor te zorgen dat alle lidstaten zich houden aan de gemeenschappelijke waarden van de EU, heeft de EU verschillende instrumenten om op te treden tegen lidstaten die de rechtsstaat ondermijnen. Zo kan de Europese Commissie een ‘inbreukprocedure’ starten tegen lidstaten die de EU-wetgeving niet naleven, inclusief wetgeving met betrekking tot de rechtsstaat. Dat kan leiden tot het opschorten van stemrechten in de Europese Raad. Maar ook financiële sancties zijn mogelijk, zoals bijvoorbeeld het inhouden van EU-fondsen.
Via dialoog en monitoring kan de EU bilaterale gesprekken voeren met de betreffende lidstaten en monitoringmechanismen instellen om de situatie met betrekking tot de rechtsstaat te volgen en druk uit te oefenen op verbetering.
Deze pagina is samengesteld door het Nederlands Helsinki Comité
Verantwoording
Het Nederlandse Helsinki-comité is een niet-gouvernementele organisatie die de mensenrechten bevordert en de rechtsstaat en democratie versterkt in alle landen van Europa, inclusief de Centraal-Aziatische landen die deelnemen aan de OVSE.
Deel deze uitslag: